نقش ورزش و آمادگی جسمانی
به طور حتم، آمادگی جسمانی و زندگانی سالم، موضوعاتی هستند که بارها به شیوههای مختلف مطالبی را در ارتباط با اهمیت آنها شنیدهایم و یا خواندهایم. نتایج مطالعات نشان میدهد که همه افراد بالغ بر این عقیده که ورزش برای سلامتی و شادابی مهم است و فعالیت جسمانی منظم برای خود و فرزندانشان ضروری است، اتفاق نظر دارند. به طور کلی شرکت مردان در فعالیتهای جسمانی، بیشتر از زنان است. به هر حال بسیاری از مبانی و عقاید سنتی در مورد ورزش زنان، کنار گذاشته شده و شمار زنانی که در فعالیتهای ورزشی شرکت میکنند، بیشتر شده است.
در نگاه اول دو هدف عمده ورزش و تندرستی، به تاخیر انداختن مرگ و پیشگیری از بیماری است. سلامتی جسمی به معنای فقدان بیماری و ناتوانی، همراه با زندهدلی و داشتن انرژی کافی برای انجام کارهای روزانه و بهرهمندی از تفریحات فعال، بدون خستگی بیمورد است. آمادگی جسمانی اصطلاحی با مفاهیم وسیع است که برای افراد مختلف، معنای متفاوت دارد؛ سازمان بهداشت جهانی آمادگی جسمانی را (توانایی اجرای کار عضلانی بهصورت رضایت بخش) تعریف میکند.
از آنجا که زندگی امروزی، به هزینه انرژی بسیار کمی نیاز دارد و انسان نیز اوقات فراغت خود را به صورت غیر فعال میگذراند، بعضی محققان سه دلیل دیگر را نیز برای برخورداری از آمادگی جسمانی بیان داشتهاند:
- کمک برای پیشگیری از بیماریهای ناشی از کم تحرکی (مانند بیماری قلبی، فشار خون، دیابت، پوکی استخوان و مانند آنها)؛
- رسیدن به حداکثر ظرفیتهای ذهنی؛
- داشتن احساس خوشایند؛ پر انرژی و سبک بال بودن.

بنابر این بطور خلاصه، آمادگی جسمانی برخورداری از یک حالت انرژی پویا و سرزنده بودن و به معنی این است که سیستمهای مختلف بدن سالم هستند و کارآیی خوبی دارند، به طوری که شخص قادر است فعالیتهای روزانه و سرگرمیهای فعال اوقات فراغت را بدون خستگی بی مورد حتی در موارد پیش بینی نشده انجام دهد. 400 سال پیش از میلاد مسیح، بقراط عقیده داشت که تغذیه به تنهایی نمیتواند باعث تندرستی انسان شود، بلکه تحرک و ورزش نیز ضروری هستند. او باور داشت که ورزش و غذا، اگرچه کیفیتهای متضادی دارند، اما برای ایجاد تندرستی با یکدیگر عمل میکنند. شرکت در فعالیت جسمانی، زمینه مناسبی را برای اجتماعی شدن به وجود میآورد.

بهطور کلی شروع یک برنامه ورزش با هدف کسب آمادگی جسمانی آسان است ولی تداوم آن به انگیزش بالای فرد بستگی دارد. اگر موارد زیر بخوبی تبیین شوند، انگیزه اشخاص برای شرکت در فعالیتهای ورزشی پایدار میشود:
- فعالیت ورزشی میتواند مقاومت شما را در برابر امراض و بیماریها افزایش دهد؛
- فعالیت ورزشی باعث میشود تا در نگاه دیگران بهتر به نظر آیید؛
- فعالیت ورزشی باعث کاهش فشار عصبی و تنشها میشود؛
- فعالیت ورزشی میتواند اعتماد به نفس شما را تقویت کند؛
- فعالیت ورزشی میتواند در شما احساس بهتری ایجاد کند؛
- فعالیت ورزشی میتواند باعث افزایش قدرت و مانع بروز خستگی زود هنگام شود؛
- فعالیت ورزشی سبب کاهش چربی اضافه بدن شما میشود.
فعالیت بدنی و آمادگی جسمانی ویژه کودکان
زمانی که کودکان به 10 سالگی میرسند، علائق و سرگرمیهای دیگری را کشف میکنند و همین امر باعث میشود تا آنها تا حدودی از انجام فعالیتهای بدنی فاصله بگیرند. بعلاوه، برای اینکه به آنها برچسب (کودک) زده نشود، از بازیهای کودکانه و شیرین خود نیز دست میکشند. از سوی دیگر، اغلب اوقات، والدین و آموزگاران این پیام را القا میکنند که فعالیت بدنی باید هدفی داشته باشد مثل پیوستن به یک تیم برای شرکت در مسابقات، یا شرکت در کلاسهای کاراته برای به دست آوردن کمربند سیاه؛ کودکانی که خیلی ورزشکار نیستند، اگر به رقابتها راه نیابند و حمایت نشوند، غیرفعال میشوند. از این رو ما نباید با کودکان 10 ساله مثل مدلهای کوچک ورزشکاران بزرگسال رفتار کنیم. آنها نیازمندند که آزادانه فعالیت کنند و بنا بر میل خود به فعالیتهای بدنی بپردازند.

فعالیت بدنی و آمادگی جسمانی ویژه بانوان
فعالیت بدنی مناسب برای بانوان
- شنا: به دلیل آنکه وزن بدن در آب حمل نمیشود، فعالیت مناسبی برای زنان باردار است. شنا کمک میکناد تا استقامت شما افزایش و عضلات شما قوام یابد.
- دوچرخه سواری: به دلیل آن در این ورزش وزن حمل نمیشود، فعالیت مناسبی برای زنان باردار است. به محض وارد آمدن فشار به ستون فقرات میتوان از یک دوچرخه ثابت استفاده کرد.
- کلاسهای آمادگی هوازی: فعالیتهای هوازی کم شدت مناسبند و بهتر است از فعالیتهای هوازی شدید خودداری کنید.
- تمرینهای قدرت: تمرین با وزنههای سبک مناسبند، تمرین با ورزنههای سنگین میتواند مشکلاتی برای جریان خون جنین به وجود آورد.
در مطالعه ای که در سال 1989 انجام شد، تاکید شده است زنانی که در سه ماهه آخر بارداری خود به طور منظم و با شدت متوسط ورزش کردهاند، زایمان آسانتری نسبت به زنانی داشته اند که در این دوره هیچگونه فعالیت بدنی نداشتهاند. یک برنامه ورزشی مناسب پیش زایمانی ضمنا میتواند وضعیت ظاهری بدن را که بر اثر رشد رحم و بزرگ شدن حفره شکم و پیامد آن افتادن لگن به جلو به گونه نامطلوبی تغییر شکل داده، بهبود بخشد. با انجام فعالیتهای بدنی و بالطبع بالا رفتن آمادگی جسمانی، بسیاری از ناراحتیهای رایج در دوره بارداری مثل واریس، کمردردها، دردهای عضلانی و مفصلی میتوانند تسکین یابند. زنان میتوانند بنیه خود را افزایش دهند که در این صورت زایمان آسان خواهد شد، آنها میتوانند عضلاتی را که بر اثر بارداری بیشتر تحت تاثیر قرار میگیرند، مثل عضلات لگنی، شکمی و عضلات کمر تقویت کنند.

فعالیت بدنی و آمادگی جسمانی ویژه سالمندان
فعالیت ورزشی، آثار سودمندی بر جسم و روح انسان دارد، مخصوصا بر دستگاه قلبی-عروقی. استفاده از فعالیتهای بدنی و ورزشی برای بیماران مبتلا به بیماری کرنری قلب باعث کاسته شدن از تعداد این بیماری، مرگ و میر ناشی از آن و نشانگان آن بوده و بستری شدن در بیمارستانها را کاهش داده است. فعالیت بدنی در افراد سالمند بر مقادیر چربی خون آنها نیز موثر است، فعالیتهای ورزشی و متعاقب آن افزایش آمادگی جسمانی باعث کمتر شدن فشار خون شده و از چاقی میکاهد؛ تلفیق این دو عامل به اضافه کاهش میزان کلسترول، خطر بیماری کم خونی را تخفیف میدهد. فعالیت بدنی و ورزش همچنین ممکن است عملکرد ریوی در افراد سالمند مبتلا به بیماری تنگی مجاری هوایی را بهبود بخشد؛ آنها ضمنا از فواید توام با آمادگی هوازی منتفع خواهند شد. ورزش احتمالا با کاهش مقاومت انسولین، کنترل قند خون مبتلایان به دیابت را بهتر کند و لذا این احتمال وجود دارد که نیاز به دارو کاهش یابد. در افراد سالمند، تمرینهای مقاومتی و فعالیتهای پربرخورد کمک میکند تا توده استخوانی حفظ شود. در افراد سالمندی که مبتلا به پوکی استخوان هستند، هر نوع فعالیت ورزشی احتمالا سودمند است، زیرا جنبش پذیری مفاصل را بهبود بخشیده، قدرت عضلانی را زیاد میکند. گذشته از فواید جسمانی فعالیتهای ورزشی، افراد سالمندی که به ورزش و تحرک رو میآورند، از آثار روانی آن نیز بهره مند خواهند شد. فعالیت بدنی و ورزش، اضطراب بیماران سالمند را کاهش میدهد. بسیاری از مطالعات مقطعی نشان دادهاند که فعالیتهای بدنی احتمالا نشانگان افسردگی را کمتر میکند و چه بسا خطر گسترش افسردگی را نیز میکاهد. بعلاوه، شرکت در فعالیت بدنی معاشرت و همنشینی با دیگران را نیز به همراه دارد.
اهمیت آمادگی هوازی در افراد سالمند
بسیاری از تغییراتی که بر اثر پیری به وجود میآید، مشابه آن چیزی است که بر اثر بی فعالیتی و بی وزنی رخ میدهد. بجز آمادگی هوازی، حفظ کیفیت عضلات و دامنه حرکتی مفاصل نیز برای افراد سالمند حائز اهمیت است. تمرینهای مقاومتی میتواند منجر به افزایش قدرت در زنان و مردان سالمند شود. با وجود این، هیپرتروفی کاهش مییابد و مهم تر آنکه توانایی فراخوان واحدهای حرکتی افزایش مییابد. انعطاف پذیری مفاصل سالمند نیز زمانی افزایش مییابد که آنها در ورزشهای مناسب دامنه حرکتی مفاصل شرکت کنند. با وجود این، با تشدید وضعیت سالمندی، توانایی شرکت در فعالیتهای ورزشی کاهش مییابد. به نظر میرسد تمرینهای مربوط به دستگاه قلبی-عروقی سالمندان زمانی موثر خواهد افتاد که از شدت، تواتر و مدت کافی برخوردار باشد.
