وبلاگ
Table of Contents
وضعیت جسمانی کودکان و نوجوانان
متاسفانه کودکان و نوجوانان امروزی غذاهای پرچرب، سدیم و قند بیشتری می‌خورند و چه‌بسا چاق‌ترند. بعلاوه، فعالیت‌بدنی آنها نیز نسبت به گذشته کمتر شده است. تغییرات این روند مستلزم یک کار تیمی مرکب از والدین، معلمان، سیاستمداران و متخصصان امور بهداشت و سایر افراد اجتماع است تا به آنها کمک شود که عادت‌های روزمره خود را اصلاح کنند. در این میان آموزگاران در مدارس می‌توانند نقش کلیدی ایفا کنند، بدین معنی که برنامه‌های تربیت‌بدنی در مدارس را به‌گونه‌ای تنظیم کنند که امکان رسیدن به هدف مذکور میسر شود.
زمانی که کودکان به 10 سالگی می‌رسند، علائق و سرگرمی‌های دیگری را کشف می‌کنند و همین امر باعث می‌شود تا آنها تا حدودی از انجام فعالیت‌های بدنی فاصله بگیرند. بعلاوه، برای اینکه به آنها برچسب (کودک) زده نشود، از بازی‌های کودکانه و شیرین خود نیز دست می‌کشند. از سوی دیگر، اغلب اوقات، والدین و آموزگاران این پیام را القا می‌کنند که فعالیت‌بدنی باید هدفی داشته باشد، مثل پیوستن به یک تیم برای شرکت در مسابقات، یا شرکت در کلاس‌های کاراته برای بدستآوردن کمربند سیاه؛ کودکانی که خیلی ورزشکار نیستند، اگر به رقابت‌ها راه نیابند و حمایت نشوند، غیرفعال می‌شوند، ازین رو ما نباید با کودکان 10 ساله مانند مدل‌های کوچک ورزشکاران بزرگسال رفتار کنیم. آنها نیازمندند که آزادانه فعالیت کنند و بنا بر میل خود به فعالیت‌های بدنی بپردازند.
تربیت بدنی مدارس، فرصت ها و تهدیدها
هرچند که انتظار می‌رود 95 درصد کودکان 7 تا12 ساله در مدارس عمومی و خصوصی به تحصیل مشغول باشند و این عالی‌ترین موقعیت را به‌وجود می‌آورد تا عادت‌های مثبت و بهداشتی در کودکان سنین دبستانی گسترش یابد، متاسفانه، بیشتر کودکان به اندازۀ کافی در فعالیت‌های تربیت‌بدنی شرکت نمی‌کنند و به همین علت تغییر بارزی در بهداشت جسمی و روانی آنها ایجاد نمی‌شود. آموزش تربیت‌بدنی و آمادگی جسمانی در مدارس زمانی آسان‌تر می‌شود که همه‌ی مدارس و همه‌ی پایه‌های تحصیلی از ویژگی‌های یکسانی برخوردار باشند؛ این بدان معنی است که یک برنامۀ استاندارد شده با طرح‌های درسی مفصل در هر کجا امکان اجرا داشته باشد. به لحاظ اهمیت، در اینجا برخی از عوامل مؤثر در طراحی یک برنامه درسی تربیت بدنی، که هدف آن گسترش آمادگیجسمانی کودکان است، بررسی می شود:
- اندازه کلاس: توصیه شده است که تعداد دانش‌آموزان کلاس تربیت‌بدنی مثل سایر کلاس‌های درسی باشد.
- تجهیزات و وسایل ورزشی: یکی از دلایلی که برای کاهش تعداد دانش‌آموزان در کلاس آموزش آمادگی جسمانی ذکر شده، فقدان وسایل و تجهیزات ورزشی کافی است، به گونه‌ای که برای آموزش 25 کودک در یک کلاس نیز کفایت نمی‌کند. در این کلاس‌ها، کودکان زمان زیادی را به انتظار می‌نشینند تا بتوانند یک نوبت حرکت ورزشی انجام دهند.
- تأسیسات: همه مدارس تأسیسات ورزشی روباز و سربسته مناسب در داخل یا اطراف مدرسه را ندارند. استفاده از پوسترهای آموزشی و سایر وسایل کمک آموزشی بصری در مکان‌های مناسب راهی است برای تقویت توجه و افزایش انگیزه کودکان برای شرکت در فعالیت‌های بدنی.
- تعداد جلسات و زمان کلاس: یکی از عوامل تعیین کنندۀ اصلی در خصوص محتوای آموزشی آمادگی جسمانی، مقدار زمان و تعداد جلسات کلاسی است که به این درس اختصاص داده می‌شود. شرکت روزانه دانش‌آموزان در کلاس‌های درس تربیت‌بدنی این فرصت را فراهم می‌آورد تا آنها به‌طور منظم در فعالیت‌های آمادگیجسمانی شرکت کنند و مفاهیم آن را به خوبی یاد بگیرند.
- دانش فیزیولوژی ورزشی معلم ورزش: تأثیر آشکار و کیفیت آموزش آمادگی جسمانی همچنین به دانش فیزیولوژی ورزشی بستگی دارد. معلمانی که سابقه قوی در این رشتۀ علمی دارند، می‌توانند با استفاده از دانش خود اطلاعات پیچیده را به اجزای کوچکتری تبدیل کنند و تجربه‌های یادگیری را طوری طراحی کنند که دانش‌آموزان را با توجه به میزان آمادگی و گسترش شناختی طبقه‌بندی نمایند.
کودکان چگونه از آموزش آمادگی جسمانی فایده می‌برند؟
کودکان باید در فعالیت‌های بدنی روزانه شرکت جویند و بدانند که فعالیت برای تندرستی آنها ضروری است. تربیت‌بدنی مدارس نقش مهمی در تأمین فرصت برای همه دانش‌آموزان دارد تا در برنامه‌های فعالیت بدنی شرکت کنند و از مواهب بهداشت جسمی و روانی آن بهره‌مند شوند. انجمن ملی ورزش و تربیت بدنی(NASPE)، پیامد‌های مثبت آمادگی جسمانی کیفی را که به یک کودک کمک می‌کند تا به لحاظ جسمانی ورزیده شود، خلاصه کرده است که عبارتند از:
- خطر افسردگی را کاهش می‌دهد.
- چگالی استخوانی را زیاد می‌کند.
- مهارت‌های حرکتی را گسترش می‌دهد.
- ارتباط‌های ضعیف را تقویت می‌کند.
- به دفع تانسیون و اضطراب کمک می‌کند.
- قدرت عضلانی، انعطاف‌پذیری و استقامت را گسترش می‌دهد.
- اعتماد به نفس، خویشتن‌داری و عزت‌نفس را گسترش می‌دهد.
- به تنظیم کنترل وزن، تونوس عضلات و بهبود ترکیب بدنی کمک می‌کند.
- باعث نگرش مثبت به فعالیت بدنی و گرایش طولانی مدت به آن می‌شود.
- به دانش‌آموزان کمک می‌کند تا قوانین و مقررات مکتوب را محترم شمارند.
- کمک می‌کند تا کودکان، هدف‌های دست‌یافتنی و شخصی خود را ثبت کنند.
- به دانش‌آموزان کمک می‌کند تا دربارۀ رفتار و آمادگی خود، تصمیم‌های مناسبی اتخاذ کند.
- با عوامل اصلی خطر بیماری قلبی مقابله می‌کند (فشارخون بالا، چاقی و روش زندگی کم‌تحرک).
راهبردهای آموزش آمادگی جسمانی
آموزش آمادگی جسمانی باید به عنوان یک فرایند بلند مدت از تربیت دانش‌آموزان در نظر گرفته شود. این فرایند با دستیابی به هدف‌های کمتر سازمان یافته شروع می‌شود و بتدریج هدف‌های پیچیده‌تر و منظم‌تر را شامل می‌گردد تا دانش‌آموزان را به سوی ارزش گذاشتن به آمادگی هدایت کند تا آنها سرانجام خود راهنما شوند. کوربین (1987) به این فرایند ((پلکان مادام‌العمر آمادگی)) گفته است. با وجود این، کوربین یادآوری می‌کند که وقتی کودکان سطح معینی از آمادگی را به‌دست آوردند، بدان معنی نیست که مادام العمر آن را حفظ خواهند‌کرد. تحریک کودکان برای فعال شدن و بدست آوردن مقادیر آمادگی خوبی در کلاس، عملاّ یک هدف کمتر سازمان یافته است. رسیدن به هدف‌های پیچیده‌تر مثل طراحی و اجرای برنامه‌های آمادگی به صورت شخصی قبل از آنکه کودکان بتوانند به ارزش آمادگیجسمانی پی ببرند و آن را بخش اساسی زندگی خود سازند، ضروری است. اجرای آزمون‌های آمادگی جسمانی، هدف اصلی آموزش آمادگی در مدارس نیست. نتایج این آزمون‌ها پیامد عوامل بسیاری است که خارج از کنترل معلمان است؛ توارث، عادت‌های خانگی مثل الگوهای فعالیت روزمره و تماشای تلویزیون، عادت‌های ورزشی والدین، ورزش‌کردن والدین با کودکان و موقعیت‌های اجتماعی، جمله عواملی هستند که میزان فعالیت و عملکردهای آمادگی کودکان را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
آزمون‌های آمادگیجسمانی ویژه کودکان
در سال‌های بسیاری، معلمان تربیت‌بدنی در پایان سال تحصیلی آزمون‌های آمادگیجسمانی را اجرا می‌کردند. هدف صرفأ افزایش تعداد حرکات دراز و نشستی – یا هر چیز دیگر – بود که کودکان در یک دقیقه انجام می‌دادند. شاخص‌هایی که نوعأ در پیش و پس آزمون‌ها به دست می‌آید ممکن است پیشرفت بسیار نمایانی را در پایان سال تحصیلی نشان دهد، اما پژوهشگران اظهار کرده‌اند که درصد زیادی از این افزایش‌ها احتمالاً ناشی از ژنتیک و رشد و تکامل طبیعی کودک است. متاسفانه، وقتی معلمان تربیت‌بدنی روی آزمون‌های آمادگی تأکید می‌کنند، کودکان این پیام را دریافت می‌دارند که باید تنها برای کسب جایزه یا رقابت با همکلاسی‌های خود به فعالیت ورزشی بپردازند. به همین دلیل به معلمان ورزش توصیه می‌شود تا آزمون‌های آمادگیجسمانی را به عنوان ابزاری برای کمک به کودکان استفاده کنند تا آنها خود رأساً بتوانند پیشرفتشان را کنترل کنند و هدف‌های فردی خویش را طراحی نمایند. بعلاوه، یافته‌های این آزمون‌ها به معلمان تربیت‌بدنی کمک می‌کند تا به دانش‌آموزانشان در گسترش عملکردشان در اجزای گوناگون آمادگی وابسته به بهداشت یاری رسانند. در اینجا ضمن تعریف خلاصه‌ای در مورد هر یک از اجزای آمادگی جسمانی وابسته به بهداشت، آزمون‌هایی که آنها را می‌سنجند معرفی خواهند شد.
آمادگی قلبی- عروقی
آمادگی قلبی- عروقی به توانایی قلب، رگ‌های‌خونی، خون و سیستم تنفسی گفته می‌شود که سوخت-به ویژه اکسیژن- را برای عضلات تأمین می‌کنند و گروه‌های عضلانی بزرگ را توانمند می‌سازند.
دو آزمون اصلی که آمادگی قلبی-عروقی را می‌سنجند عبارتند از:
- یک مایل (1600 متر) دویدن یا راه رفتن. دانش‌آموزان یک مایل را با حداکثر سرعت ممکن می‌دوند. اگر دانش‌آموزی نمی‌تواند کل مسافت را بدود، اجازه دارد راه برود یا جاگینگ انجام دهد. این آزمون را برای دانش‌آموزان کودکستانی تا پایه سوم برنامه‌ریزی و اجرا نکنید.
- دو استقامت قلبی- عروقی هوازی پیش رونده (PACER) چند دانش‌آموز به صورت جلو و عقب بین دو خطی می‌دوند که به فاصله 20 متر از یکدیگر ترسیم شده است. دانش‌آموزان می‌کوشند قبل از آنکه صدای بوق را بشنوند (در یک نوار کاست برنامه‌ریزی شده ضبط شده است) خود را به خط مقابل برسانند. دانش‌آموزان کندتر این فرصت را دارند قبل از شنیدن صدای دو بوق خود را به خط برسانند در غیر این صورت از رده خارج می‌شوند.
انعطاف‌پذیری
انعطاف‌پذیری تحت عنوان دامنۀ حرکتی موجود در عضلات، تاندون‌ها و لیگامنت‌های پیرامون یک مفصل تعریف می‌شود. برای سنجش انعطاف پذیری، یکی از دو آزمون زیر را می‌توانید استفاده کنید:
- نشستن و رسیدن با فشار کم به پشت. دانش‌آموزان می‌نشینند و حداکثر مسافت را نخست روی سمت راست بدن و سپس روی سمت چپ بدن به دست می‌آورند.
- آزمون کشش شانه. دانش‌آموزان می‌کوشند تا انگشتان خود را در پشت به یکدیگر برسانند. برای آزمایش شانه‌ی چپ، دانش‌آموز دست چپ را از بالای شانه چپ به عقب و پایین می‌برد، همزمان دانش‌آموز پشت دست دیگر را به عقب و بالا می‌برد و می‌کوشد تا انگشتان دست چپ را لمس کند. اگر دانش‌آموز بتواند انگشتان دست دیگر را لمس کند، قبول می‌شود. سپس این حرکت را از طرف شانه راست تکرار کنید.
استقامت عضلانی
استقامت عضلانی به توانایی عضلات برای انجام انقباض‌های پی‌در‌پی و کار کردن در یک دورۀ زمانی معین گفته می‌شود، درحالی که قدرت عضلانی به توانایی اعمال یک نیروی بیشینه خارجی یا بلند کردند یک وزنۀ سنگین گفته می‌شود.
برای سنجش قدرت و استقامت عضلانی گروه‌های عضلانی بالاتنه و عضلات شکم، آزمون‌های متعددی استفاده شده‌است. از میان آنها دو آزمون زیر معرفی می‌شوند:
- آزمون دراز و نشست.
- آزمون شنای روی زمین.